Otyłość charakteryzuje się nadmiernym magazynowaniem tkanki tłuszczowej, której konsekwencją jest pogorszenie jakości życia i stanu zdrowia człowieka. Ponad 50 lat temu otyłość uznano za chorobę, a eksperci WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) wpisali ją na listę Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10) pod kodem E66.Otyłość jest chorobą przewlekłą, do której powstania przyczyniają się czynniki środowiskowe (nieprawidłowe odżywianie i niska aktywność fizyczna), psychologiczne, genetyczne i hormonalne. Najczęściej otyłość powodowana jest przez niewłaściwe wybory żywieniowe, spożywanie produktów wysokoenergetycznych i wysokoprzetworzonych, spożywanie napojów zawierających znaczne ilości cukru, słonych i słodkich przekąsek, co w połączeniu z siedzącym trybem życia sprzyja gromadzeniu się tkanki tłuszczowej.
Brak działań w kierunku leczenia otyłości może prowadzić do pojawienia się dodatkowo takich schorzeń jak:
- Nadciśnienie tętnicze – wzrost masy ciała o 20% prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi, 65-75 % przypadków nadciśnienia wynika z nadmiernej masy ciała,
- Cukrzyca typu II – występuje u około 90% osób otyłych. Zmniejszenie masy ciała o około 5-10 % przyczynia się do obniżenia poziomu glukozy we krwi i w wielu przypadkach pozwala na zmniejszenie dawki leków przeciwcukrzycowych, w tym także insuliny,
- Zaburzenia lipidowe – 60-70% otyłych osób boryka się z zaburzeniami lipidowymi,
- Udar mózgu, niewydolność serca – u osób otyłych ryzyko wystąpienia wzrasta dwukrotnie,
- Choroba wieńcowa – w około 40% związana jest z nadmierną masą ciała, osoby otyłe mają o ponad 80% większe ryzyko zachorowania na chorobę wieńcową,
- Zwyrodnienie stawów – ze względu na obciążenie stawów nadmierną masą ciała, stawy są przeciążone i łatwiej ulegają uszkodzeniom, powodując ból kręgosłupa i stawów kolanowych,
- Zaburzenia hormonalne – mogące utrudniać zajście w ciążę,
- Kamica pęcherzyka żółciowego,
- Insulinooporność,
- Nietolerancja wysiłku,
- Zespół bezdechu nocnego,
- Nowotwory jelita grubego, prostaty, sutka, jajników, macicy, przełyku, nerek, trzustki – ryzyko zachorowania jest wyższe o kilkadziesiąt procent w porównaniu do osób z prawidłową masą ciała.
By zdiagnozować otyłość wystarczy przeprowadzić podstawowe pomiary antropometryczne, tj. pomiar wzrostu i masy ciała do określenia wskaźnika BMI oraz obwód w pasie, by określić rodzaj otyłości. Obliczenie wskaźnika masy ciała polega na podzieleniu masy ciała (w kg) przez wzrost (w m) podniesiony do kwadratu.
BMI = masa ciała [kg] / wzrost [m]2
Klasyfikacja wskaźnika masy ciała wygląda następująco:
BMI = 18,5 – 24,9 [kg/m2] – prawidłowa masa ciała
BMI = 25 – 29,9 [kg/m2] – nadwaga
BMI = 30 – 34,9 [kg/m2] – otyłość I stopnia (umiarkowana)
BMI = 35 – 39,9 [kg/m2] – otyłość II stopnia (znaczna)
BMI ≥ 40 [kg/m2] – otyłość III stopnia (zaawansowana)
Obliczając wskaźnik BMI należy pamiętać, że nie jest miarodajny w przypadku dzieci, osób starszych, kobiet w ciąży oraz sportowców.
Poza otyłością pierwotną, związaną z długotrwałym dodatnim bilansem energetycznym, w medycynie wyróżnia się także otyłość wtórną, do powstania której mogą przyczyniać się menopauza, przyjmowanie niektórych leków (np. steroidowych, psychotropowych czy przeciwpadaczkowych) oraz takie choroby jak:
- Niedoczynność przysadki mózgowej
- Niedoczynność tarczycy
- Zespół policystycznych jajników (PCOS)
- Zespół Cushinga
- Niedobór hormonu wzrostu
- Mózgowe porażenie dziecięce
- Rdzeniowy zanim mięśni
- Zespół Downa
- Zespoł Cohena
- Zespół Turnera
- Zespół Pradego-Wiliego
- Zespół Bardeta-Biedla.
W profilaktyce i leczeniu otyłości bardzo dużą rolę odgrywa właściwy sposób odżywiania. Należy ograniczyć spożywanie żywności wysokoprzetworzonej, dań typu fast-food, słonych przekąsek, słodyczy, słodkich napojów. Produkty te charakteryzują się wysoką kalorycznością, pochodzącą głównie z tłuszczu i cukru. Warto włączyć do diety produkty zbożowe z pełnego przemiału, tj. grube kasze (np. gryczana palona i niepalona, pęczak), pieczywo razowe, makaron razowy czy płatki owsiane. Wybierając produkty mleczne należy skupić się na chudym mleku, chudym twarogu, naturalnych kefirach, maślance czy jogurtach bez dodatku cukru. W przypadku produktów mięsnych należy wybierać chude mięso i wyroby mięsne, mięso czerwone według zaleceń powinno być spożywane nie częściej niż 2 razy w tygodniu. Jako źródło białka warto wprowadzić nasiona roślin strączkowych czy jajka, nie zapominając o rybach, szczególnie morskich, które według zaleceń powinny pojawiać się przynajmniej dwa razy w tygodniu. Należy ograniczyć także spożycie tłuszczów zwierzęcych na rzecz tłuszczów pochodzenia roślinnego. W każdym posiłku powinna znajdować się porcja warzyw lub owoców, z przewagą warzyw. Bardzo ważne jest wyliczenie odpowiedniej kaloryczności diety, zmniejszenie podaży energii poniżej całkowitego zapotrzebowania będzie sprzyjało redukcji nadmiernych kilogramów.
Istotne jest także zadbanie o regularną aktywność fizyczną, która nie tylko sprzyja osiągnięciu prawidłowej masy ciała, ale także korzystnie wpływa na stan zdrowia fizycznego i psychicznego.
Leczenie otyłości to proces, do którego warto włączyć konsultacje z dietetykiem, by mieć pewność, że wprowadzane zmiany żywieniowe nie tylko będą korzystne dla masy ciała, ale także dla ogólnego stanu zdrowia. Chcesz zacząć ten proces już teraz? Umów się na bezpłatną konsultację z dietetykiem.